ریه ها بخش مهمی از سیستم تنفسی انسان را تشکیل می دهند. وظیفه ی آنها رساندن اکسیژن به بدن و خروج دی اکسید کربن است. ریه ها با کمک مکانیسم های دفاعی مختلف که در بخش های متفاوت دستگاه تنفسی قرار دارند محافظت می شوند.
هنگام نفس کشیدن، ذرات معلق موجود در هوا از طریق بینی وارد مجرای تنفسی می شوند اما همه ی آنها با ریه ها نمی رسند. چرا که بینی به عنوان یک فیلتر کارآمد عمل می کند و اجازه ی عبور ذرات بزرگ را نمی دهد. این ذرات با دمیدن و یا از طریق عطسه از بدن خارج می شوند.
با این حال برخی از ذرات ریزتر موفق به عبور از بینی شده و وارد نای و لوله های تنفسی منتهی به ریه ها می شوند. تمام این مسیر از سلول ها پوشیده شده است. این سلول ها مخاط تولید می کنند که باعث می شود ذرات گرد و غبار در آن گیر کنند. موهای ریزی به نام مژک که دیواره ی لوله های هوا را پوشانده اند، مخاط را به سمت بالا و گلو حرکت می دهند. در آن ناحیه یا مخاط از طریق آب دهان و سرفه به بیرون هدایت می شود یا بلعیده شده و وارد سیستم گوارش می شود.
هوای فیلتر شده از ذرات معلق و گرد و خاک بعد از عبور از این مرحله به آلوئول ها یا کیسه های هوایی کوچک در بخش داخلی ریه ها می رسد. کیسه های هوا بسیار مهم هستند زیرا از طریق آنها، بدن اکسیژن دریافت می کند و دی اکسید کربن آزاد می کند.
در صورتی که برخی از ذرات گرو غبار باقی مانده باشند توسط سلول های خاصی با نام ماکروفاژها مورد حمله قرار می گیرد. این سلول ها همواره کیسه های هوا را تمیز نگه می دارند. ماکروفاژها ذرات معلق را بلعیده و سپس به قسمتی از دستگاه تنفسی می رسند که توسط مژک ها پوشیده شده است. حرکات موج مانند مژک ها ماکروفاژها را که حاوی گرد و غبار هستند به سمت گلو حرکت می دهند.
علاوه بر ماکروفاژها، ریه ها دارای سیستم دیگری برای حذف گرد و غبار هستند. ریه ها می توانند با تولید پروتئین های خاصی به حضور ذرات حامل میکروب واکنش نشان دهند. این پروتئین ها به ذرات متصل می شوند تا آنها را خنثی کنند.
واکنش ریه ها به گرد و غبار چیست؟
نحوه واکنش سیستم تنفسی به ذرات استنشاقی تا حد زیادی به محل ته نشین شدن ذرات بستگی دارد. به عنوان مثال، گرد و غبار محرکی که در بینی می نشیند ممکن است منجر به رینیت، التهاب غشای مخاطی شود. اگر این ذره به مجراهای بزرگتر هوا حمله کند، ممکن است التهاب نای یا برونش ها (برونشیت) بروز پیدا کند.
مهم ترین واکنش های ریه در عمیق ترین قسمت های این اندام رخ می دهد. ذراتي كه از بيني يا گلو عبور می کنند، در كيسه های هوا به انتهاي راه هاي هوايي نزديك مي شوند. اما اگر مقدار گرد و غبار زیاد باشد، سیستم ماکروفاژ ممکن است از کار بیفتد. ذرات گرد و غبار و ماکروفاژهای حاوی گرد و غبار در بافت های ریه جمع می شوند و باعث آسیب به ریه ها می شوند.
مقدار گرد و غبار و انواع ذرات درگیر بر شدت آسیب ریه تأثیر می گذارد. به عنوان مثال، پس از اینکه ماکروفاژها ذرات سیلیس را می بلعند، می میرند و مواد سمی از خود خارج می کنند. این مواد باعث ایجاد بافت فیبری یا اسکار می شوند. این بافت روش طبیعی بدن برای ترمیم خود است. با این حال، در مورد سیلیس کریستالی، بافت فیبری و اسکار زیادی تشکیل می شود که می تواند عملکرد ریه را مختل کند. نام کلی این وضعیت برای تشکیل بافت فیبری و ایجاد اسکار، فیبروز است. ذراتی که باعث فیبروز یا اسکار می شوند فیبروژنیک نامیده می شوند. هنگامی که فیبروز توسط سیلیس کریستالی ایجاد شود، این بیماری سیلیکوزیس نامیده می شود.
عوامل موثر بر آسیب های گرد و غبار بر ریه ها چیست؟
اندازه ذرات معمولا عامل مهمی است که تعیین می کند آن ذره در کجای دستگاه تنفسی ممکن است رسوب کند. ترکیب شیمیایی ذرات معلق نیز مهم است زیرا برخی از مواد وقتی به شکل ذره هستند می توانند مژک هایی را که ریه ها برای حذف ذرات استفاده می کنند از بین ببرند. همچنین سیگار کشیدن ممکن است توانایی ریه ها برای پاکسازی خود را تغییر دهد.
شرایط جسمی فردی که ذرات را استنشاق می کند نیز می تواند بر اثرات گرد و غبار تأثیر بگذارد. میزان حجم تنفس و سیگار کشیدن از مهمترین عوامل موثر بر آسیب های گرد و غبار بر ریه ها هستند. ته نشین شدن گرد و غبار در ریه ها با مدت زمان نگه داشتن نفس و تنفس عمیق افزایش می یابد. تنفس از طریق بینی یا دهان نیز مهم است.
چگونه از ریه ها در برابر گرد و غبار محافظت کنیم؟
برای جلوگیری از مشکلات تنفسی یا سایر مشکلات ناشی از قرار گرفتن در معرض گرد و غبار، می توان از روش هایی استفاده کرد.
عدم قرار گرفتن در معرض گرد و خاک در بیرون از خانه و داخل آن، بستن درها و پنجره ها هنگام وقوع طوفان گرد و خاک، استفاده از ماسک مناسب در هوای آلوده، نظاقت محیط خانه و استفاده از یک دستگاه تصفیه هوا می تواند تا حد زیادی از آسیب های ناشی از گرد و غبار به ریه ها بکاهد.
دستگاه تصفیه هوای هانیول مدل ایرتاچ در انواع مختلف ارائه شده است. سیستم فیلتراسیون پیشرفته ی این دستگاه ها قادر است تا 99.99% آلاینده های موجود در هوای خانه را از بین ببرد.