آسم یک بیماری تنفسی شایع است که سیستم تنفسی انسان را درگیر می کند. آسم یک نوع بیماری التهابی مزمن، غیرعفونی و غیر واگیردار است که ریه ها را هدف قرار می دهد و باعث عدم کارایی درست آنها می شود. این بیماری راه های رسیدن اکسیژن به ریه ها را تنگ و باریک می کند و این موضوع باعث می شود تا هوای مورد نیاز به ریه ها نرسد و بیمار با مشکلاتی از قبیل تنگی نفس ، سرفه، تنگی قفسه سینه، خس خس سینه و سایر مشکلات تنفسی می شود.
بیماری آسم چیست؟
آسم که در فارسی به معنای نفس نفس زدن است یک بیماری التهابی مجاری تنفسی است که حالت عودشونده دارد. عامل بروز این بیماری ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. در این بیماری مجاری تنفسی تا حد زیادی بسته می شوند به طوری که تنفس برای بیمار با سختی انجام می شود و به دلیل ترشح بیش اندازه مخاط، هوای کافی از طریق مجاری به ریه ها نمی رسد که حاصل آن تنگی نفس شدید است.
دلایل آسم
هنوز بطور قطعی دلایل اصلی ابتلا به آسم مشخص نشده اند اما می توان گفت عوامل ژنتیکی در کنار عوامل محیطی نظیر آلودگی هوا باعث بروز این بیماری می شوند. در شهرهایی که با معضل آلودگی هوا دست و پنجه نرم می کنند، میزان ابتلا به آسم و سایر بیماری های حاد تنفسی بیشتر است. همچنین عوامل آلاینده ی محیط خانه مانند ترکیبات آلی فرّار از جمله فرمالدهید نیز نقش مهمی در ابتلای افراد به آسم دارند. بنابراین استفاده از یک دستگاه تصفیه هوا در خانه برای مقابله با این بیماری و البته سایر مشکلات تنفسی پیشنهاد می شود.
علائم آسم
آسم علائم مشخصی دارد. تنگی نفس، خس خس سینه، سرفه، تنگی قفسه سینه و وجود خلط زیاد در گلو از جمله علائم اصلی آسم هستند.
علائم آسم در هنگام شب یا صبح زود، زمان ورزش کردن و فعالیت شدید و قرار گرفتن در معرض هوای سرد یا دود سیگار تشدید می شود. این علائم در برخی بسیار آرام و به ندرت اتفاق می افتد و در برخی دیگر شدید و به کرات بروز پیدا می کند.
هچنین یکی از ویژگی های این بیماری، کاهش شدت آن با افزایش سن است. به دلیل کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن در سنین بالاتر، از شدت حملات آسم نیز کاسته می شود.
انواع آسم
آسم انواع مختلفی دارد و براساس برخی از معیارهای بالینی می توان آن را به دسته بندی های مختلف تقسیم کرد.
آسم آلرژیک
این نوع حمله ی آسم به دلایل حساسیت و آلرژیک رخ می دهد. قرار گرفتن در معرض آلرژن ها باعث بروز حمله های آسم آلرژیک می شود. ممکن است عوامل آلرژی زا شامل گرده ی گیاهان، مو و شوره ی حیوانات، گردوغبار، قارچ ها و یا بطور کلی ناشی از حساسیت فصلی باشد.
در این نوع آسم سیستم ایمنی بدن به عامل آلرژیک حساسیت نشان داده، تجریک شده و با ایجاد التهاب در مجرای تنفسی سعی در مقابله با آن می گیرد. برای پیشگیری از وقوع حملات آسم آلرژیک بهتر است از قرار گرفتن در معرض آلرژن ها خودداری کنید.
آسم غیر آلرژیک
این نوع آسم به دلیل عواملی چون بیماری، عفونت و سایر عوامل داخلی بروز پیدا می کند. همچنین دود سیگار و اسپری و خوشبوکننده ها نیز ممکن است تاثیر مهمی در حملات این نوع آسم داشته باشند.
آسم شبانه
این نوع آسم معمولا شب هنگام و در زمان خواب بروز پیدا می کند. از علائم آن می توان به سرفه، خس خس سینه، تنگی نفس و احساس سنگینی در قفسه سینه اشاره کرد.
آسم ناشی از ورزش
حین ورزش کردن نیز ممکن است مسیر عبور هوا برای رسیدن به ریه ها تنگ شود و هوای کافی به آنها نرسد. به همین منظور افراد مبتلا به آسم باید پیش از ورزش کردن، شرایط لازم را برای مقابله با حملات آسم مهیا کنند.
انواع آسم بر اساس شدت علائم
انواع آسم را می‌توان به عنوان آسم آتوپیک (بیرونی) یا غیرآتوپیک (درونی) دسته بندی کرد. یعنی به این صورت که آیا علائم توسط عوامل آلرژی زا ایجاد شوند (آتوپیک) یا براساس عوامل غیر آلرژی زا (غیر آتوپیک) بروز پیدا می کند.
- آسم متناوب خفیف: در این نوع آسم، علائم و حمله های آسم بصورت متناوب ولی خفیف رخ می دهند. معمولا یک یا دو بار در هفته و علائم شبانه حدودا یک یا دو بار در ماه اتفاق می افتد.
- آسم پایدار خفیف: این نوع آسم، به دفعات بیشتر بروز پیدا می کند و بطور میانگین یک بار در روز و بیش از دو بار در هفته و در حمله های شبانه نیز بیش از دو بار در ماه رخ می دهد.
- آسم پایدار متوسط: علائم روزانه تقریبا هر روز اتفاق می افتد و حمله های شبانه نیز بیش از یک شب در هفته رخ می دهد.
- آسم پایدار شدید: در این نوع آسم علائم بطور مداوم و روزانه بروز پیدا می کند و همچنین حملات شبانه نیز مکررا رخ می دهد.
- آسم پایدار بسیار شدید: در این نوع آسم، بدن بیمار به روش های درمانی متداول پاسخ نمی دهد و حملات بسیار شدید و مدام است.
درمان انواع آسم
روش های مختلفی برای کنترل و درمان آسم وجود دارند. هر یک از روش ها برای هر نوع آسم متفاوت است. در ادامه برخی از روش های درمان آسم را معرفی خواهیم کرد.
استفاده از برونکودیلاتورها
با استفاده از این روش می توان عضلات تنفسی را شل کرد تا هوا با راحتی بیشتری جریان پیدا کند. معمولا از برونکودیلاتورها زمانی استفاده می شود که حملات آسم شروع شده باشد. استفاده از این روش باعث تسکین و تنفس راحت تر هنگام حمله های آسم می شود.
کورتیکواستروئیدها
استفاده از کورتیکواستروئیدها باعث کاهش التهاب در مجرای تنفسی شده و به بیمار کمک می کند تا تنفس راحت تری داشته باشد. از این روش برای درمان آسم استفاده نمی شود اما با کمک آن می توان از شدت حملات آسم کاست.
این داروها هم بصورت خوراکی و هم بصورت استنشاقی در دسترس هستند. از این داروها برای درمان آلرژی نیز استفاده می شود.
اجتناب از آلرژن ها
یکی از روش های ساده ی درمان آسم اجتناب از قرارگیری در معرض آلرژن ها و گرد و غبار است. دوری از عوامل تشدیدکننده ی آسم تا حد زیادی می تواند از بروز علائم جلو گیری کند.