آلرژی و حساسیت چیست؟ – عوامل و علایم آلرژی کودکان و نحوه تشخیص آن

آلرژی یا حساسیت واکنش سیستم ایمنی بدن به عوامل و موارد مختلفی است که به طور معمول برای اکثر افراد بی ضرر است. وقتی فردی به چیزی حساسیت دارد، سیستم ایمنی به اشتباه این ماده را برای بدن مضر به حساب می‌آورد و معتقد است که به بدن آسیب می‌رساند.

موادی مانند برخی مواد غذایی، گرد و غبار، گرده گیاهان یا داروها که باعث واکنش‌های آلرژیک می‌شوند به عنوان آلرژن شناخته شده و طیف وسیعی دارند. آلرژن، نوعی آنتی‌ ژن است که موجب واکنش غیرطبیعی و شدید سیستم ایمنی بدن می‌شود. به عنوان مثال پروتئین آلفا اس موجود در شیر گاو می‌تواند منجر به آلرژی شود، به همین دلیل برخی افراد به شیر گاو آلرژی دارند. همچنین آلرژن‌های دارویی می‌توانند منجر به افزایش واکنش های آلرژیک شوند.

چرا دچار آلرژی می شویم؟

آلرژی زمانی بوجود می‌آید که سیستم ایمنی بدن نسبت به یک آلرژن واکنش نشان دهد و آن را به عنوان یک مهاجم تلقی و برای مبارزه با آن تلاش کند. این باعث ایجاد علائمی می‌شود که می‌تواند آزاردهنده و حتی تهدید کننده حیات باشد.

سیستم ایمنی در تلاش برای محافظت از بدن، آنتی بادی‌ هایی به نام ایمونوگلوبولین E(IgE) تولید می‌کند. این آنتی بادی ‌ها باعث می‌شوند برخی از سلول‌ ها، مواد شیمیایی (از جمله هیستامین) را وارد جریان خون کنند تا از بدن در مقابل آلرژن‌ها دفاع کنند. انتشار این مواد شیمیایی باعث واکنش ‌های آلرژیک می‌شود. این واکنش ‌ها می‌توانند روی چشم ‌ها، بینی، گلو، ریه‌ ها، پوست و دستگاه گوارش تاثیرگذار باشند.

برخی از آلرژی‌ ها فصلی هستند و فقط در زمان‌های خاصی از سال اتفاق می‌افتند (به عنوان مثال زمانی که میزان گرده در هوا بالا است). آلرژی اغلب زمانی رخ می‌دهد که فرد در تماس با یک آلرژن باشد. بنابراین، هنگامی که یک فرد مبتلا به آلرژی غذایی بخورد که به آن حساسیت دارد، یا فرد حساس به گرد و غبار در معرض آن قرار گیرد دچار واکنش های آلرژیک خواهد شد.

آلرژی کودکان ارثی است؟

آلرژی‌ ها اغلب ارثی هستند. یعنی ممکن است از طریق ژن‌ها از والدین به فرزندانشان انتقال یابند. اما صرف این که شما و یا شریک زندگیتان یا یکی از فرزندانتان ممکن است آلرژی داشته باشید، به این معنا نیست که سایر فرزندان شما قطعا این ژن‌ها را دریافت خواهند کرد. اغلب کودکان حساسیت خاصی را به ارث نمی برند، فقط ممکن است احتمال ابتلا به آلرژی در آن‌ها وجود داشته باشد.

برخی از کودکان از دوران کودکی دچار آلرژی هستند حتی اگر هیچ یک از اعضای خانواده آن‌ها حساسیتی نداشته باشند. افرادی که به یک چیز آلرژی دارند به احتمال زیاد به سایر موارد آلرژی ‌زا نیز ممکن است آلرژی داشته باشند.

چه چیزهایی باعث آلرژی می شود؟ عوامل آلرژی زا کدامند؟

آلرژی عوامل و دلایل مختلفی دارد. از عوامل محیطی و غذایی تا حساسیت به نیش حشرات. در ادامه مطلب برخی از این عوامل آلرژی زا معرفی شده اند.

آلرژن‌های محیطی رایج

از جمله عوامل آلرژی را که در اطراف ما وجود دراد می تواند به موارد زیر اشاره کرد:

آلودگی هوا

یکی از رایج‌ ترین موارد موجود در رابطه با آلرژی، قرار گرفتن در معرض هوای آلوده است. آلرژی و حساسیت تنفسی و حساسیت پوستی از جمله آسیب هایی است که در اثر مجاورت با هوای آلوده ممکن است به آن مبتلا شویم.

برای پیشگیری از آلرژی در خانه، می توان از دستگاه تصفیه هوا استفاده کرد. تصفیه هوای هانیول علاوه بر آن که 99.97% آلاینده های موجود در هوا را فیلتر می کند، هیچ گونه ازونی نیز تولید نمی کند و برای جلوگیری از بروز حساسیت های ناشی از آلودگی هوا بسیار کارایی دارد.

مایت گرد و غبار

کنه (مایت) گرد و غبار، حشرات میکروسکوپی هستند که در اطراف ما زندگی می‌کنند و از میلیون‌ها سلول پوست مرده که هر روز از بدن ما جدا می‌شوند، تغذیه می‌کنند. آن‌ها جزء اصلی آلرژی گرد و غبار در خانه هستند. مایت گرد و غبار در اکثر نقاط از جمله رختخواب، اثاث یا لوازم داخلی و فرش ‌ها زندگی می‌کنند.

حساسیت به گرده گیاهان، گل ها و درختان

گرده گیاهان از موارد اصلی آلرژی هستند. درختان، علف ‌های هرز و گیاهان، گرده های کوچک را در هوا منتشر می‌کنند تا گیاهان دیگر را بارور کنند. آلرژی ‌هایی که از گرده افشانی ایجاد می‌شوند فصلی هستند. معمولا میزان گرده ‌ها در هنگام صبح‌ و در روزهای گرم و خشک بیشتر، و در روزهایی با هوای خنک و مرطوب کمتر است.

کپک ها

کپک ‌ها قارچ ‌هایی هستند که در محیط‌های گرم و مرطوب رشد می‌کنند. کپک یک آلرژن‌ است که موجب بوجود آمدن آلرژی در بدن می‌شود. در فضای خارجی، کپک‌ها ممکن است در مکان‌های مختلف رشد کنند و در فضای داخلی، در مکان‌های تاریک، مانند حمام و زیرزمین مرطوب. همچنین می‌توانند در یخچال هم رشد کنند. برخی کپک ‌ها می‌توانند در طول سال، به ویژه داخل خانه به رشد خود ادامه دهند.

آلرژی به حیوانات خانگی

آلرژن ‌های حیوانات خانگی از شوره و پوسته ‌های کوچک ریخته شده از پوست و یا بزاق دهان حیوانات ایجاد می‌شوند. ادرار حیوانات خانگی نیز می‌تواند علایم آلرژی به همان شیوه ای که باعث خارش پوست می‌شود را بوجود آورد.

سوسک ها

سوسک‌ ها يك آلرژن رایج خانگي هستند. وجود سوسک در ساختمان‌ها می‌تواند یکی از دلایل عمده آسم در کودکان باشد.

مواد غذایی آلرژی زا

معمولا کودکان تحت تاثیر آلرژی غذایی قرار دارند. هشت غذای اصلی آلرژی ‌زا عبارتند از: شیر گاو، تخم مرغ، ماهی و میگو، بادام زمینی و آجیل، سویا و گندم.

آلرژی به شیر گاو (یا پروتئین شیر گاو)

بین 2 تا 3 درصد از کودکان زیر 3 سال به پروتئین‌ های موجود در شیر گاو و فرمول‌های مبتنی بر شیر گاو آلرژی دارند. اکثر فرمول‌ها مبتنی بر شیر گاو هستند. پروتئین شیر نیز می‌‌تواند یک ماده مخفی در غذاهای آماده باشد. بسیاری از کودکان آلرژی شیر را تجربه می‌کنند.

آلرژی به تخم مرغ

آلرژی به تخم مرغ می‌تواند یک مشکل اساسی برای والدین باشد. تخم‌مرغ در بسیاری از غذاهایی که کودکان می‌خورند استفاده می‌شود و از آنجا که در بسیاری از موارد جزء مواد مخفی بشمار می‌آیند، کودکان در معرض ابتلا به آلرژی‌های تخم مرغ هستند.

آلرژی به ماهی و میگو

این نوع از آلرژی مربوط به غذای بزرگسال است. ماهی و میگو از خانواده‌ های متفاوت غذایی هستند، بنابراین داشتن آلرژی به یکی از این‌ها لزوما به معنای داشتن آلرژی نسبت به دیگری نیست.

آلرژی به بادام زمینی و آجیل

آلرژی به بادام زمینی، و همچنین آلرژی به انواع آجیل و درختان آن‌ها، مانند بادام، گردو، فندق و … در حال افزایش است. اکثر افراد، آلرژی به بادام زمینی یا سایر آجیل‌ ها را تجربه می‌کنند.

آلرژی به سویا

آلرژی سویا در بین نوزادان نسبت به بچه‌های بزرگتر شایع‌تر است. بسیاری از نوزادانی که به شیر گاو آلرژی دارند، به پروتئین موجود در فرمول سویا نیز آلرژی دارند. پروتئین سویا اغلب یک عنصر پنهان در غذاهای آماده است.

آلرژی به گندم

پروتئین گندم در بسیاری از غذاها یافت می‌شود. گرچه آلرژی گندم اغلب با بیماری سلیاک اشتباه گرفته می‌شود، اما تفاوت‌هایی بین این دو بیماری وجود دارد. بیماری سلیاک نوعی حساسیت به گلوتن است که در گندم، چاودار و جو یافت می‌شود. اما آلرژی گندم می‌تواند بیش از آن باشد که فرد نسبت به دیگر آلرژی‌های غذایی احساس بیماری کند. همچنین می‌تواند باعث واکنش تهدید کننده حیات شود.

سایر آلرژی ‌های رایج

آلرژی به حشرات

در اکثر کودکان، تورم، قرمزی و خارش در محل نیش حشرات بعد از مدتی از بین می‌رود. اما برای کودکانی که آلرژی حشرات دارند، نیش حشرات می‌تواند خطرناک باشد و مشکلاتی را برای کودک ایجاد کند.

آلرژی به داروها

آنتی بیوتیک ‌ها شایع‌ترین نوع داروهایی هستند که باعث واکنش‌ های آلرژیک می‌شوند. بسیاری از داروهای دیگر از جمله داروهای بدون نسخه (کسانی که بدون نسخه دارو خرید می‌کنند)، می‌توانند باعث واکنش‌های آلرژیک شوند.

مواد شیمیایی

برخی از لوازم آرایشی یا مواد شوینده نیز می‌توانند برای برخی افراد آلرژی ‌زا باشند. معمولا آلرژی به این دلیل است که بدن برخی از افراد به مواد شیمیایی موجود در این محصولات واکنش نشان می‌دهد، هر چند که ممکن است این واکنش همیشه یک واکنش آلرژیک نباشد. رنگ‌ها، پاک کننده‌های خانگی و آفت کش ‌ها که برای چمن‌ ها یا گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز در برخی افراد ممکن است واکنش های آلرژیک به همراه داشته باشد.

آلرژی متقابل در کودکان

برخی از کودکان نیز دارای واکنش‌های متقابل هستند. به عنوان مثال، کودکانی که به نوعی گرده به نام birch pollen  (گرده درخت غان یا توس) حساسیت دارند ممکن است هنگام خوردن سیب علائم آلرژیک داشته باشند، چرا که سیب از یک پروتئین شبیه به یک گرده تشکیل شده است. و به دلایلی که مشخص نیست، افراد مبتلا به آلرژی لاتکس (دستکش لاتکس و برخی از انواع تجهیزات بیمارستانی) بیشتر به مواد غذایی مانند کیوی، شاه بلوط، آووکادو و موز آلرژی دارند.

علایم و نشانه‌ های آلرژی کدامند؟

نوع و شدت علایم و نشانه‌ های آلرژی از یک نوع آلرژی به نوع دیگر و فردی به فرد دیگر متفاوت است. آلرژی ممکن است به صورت خارش چشم‌ ها، عطسه، گرفتگی بینی، تنگی گلو، مشکل تنفس، استفراغ و حتی خستگی یا تورم بدن ظاهر شود.

علایم آلرژی در کودکان

کودکان مبتلا به آلرژی شدید (مانند افرادی که به غذا، دارو و یا حشرات حساسیت دارند) ممکن است در معرض خطر واکنش آلرژیک ناگهانی و بالقوه خطرناکی به نام آنافیلاکسی باشند. آنافیلاکسی ممکن است فقط چند ثانیه پس از قرار گرفتن در معرض آلرژن و نه چند ساعت بعد (در صورت واکنش از یک غذا) رخ دهد.

بنابراین پزشکان توصیه می‌کنند برای کودک یا افرادی که آلرژی زندگی آن‌ها را تهدید می‌کند به همراه داشتن انسولین اپی نفرین در موارد اضطراری ضرروی است. اپی نفرین به سرعت در برابر علائم آلرژی واکنش نشان می‌دهد. به عنوان مثال، تورم بدن را کاهش می دهد و فشار خون پایین را افزایش می‌دهد.

علایم و نشانه‌ های آلرژی در برابر هوای آلوده

آلرژن‌ های موجود در هوای آلوده می‌توانند باعث چیزی به نام رینیت آلرژیک شود که معمولا از سن 10 سالگی و در کودکی شروع می‌شوند و در نوجوانی یا اوایل دهه‌ی 20 سالگی به اوج خود می‌رسند و اغلب بین 40 تا 60 سالگی ناپدید می‌شوند.

این علائم و نشانه‌ها عبارتند از:

• عطسه کردن
• خارش بینی و گلو
• گرفتگی بینی
• سرفه

هنگامی که این علائم و نشانه‌ها شامل خارش چشم‌ ها، آبریزش و قرمزی باشد، کنژنکتیویت یا التهاب ملتحمه نامیده می‌شود. (تیرگی‌هایی که گاهی اوقات در اطراف چشم‌ ها بوجود می‌آیند.)

علایم و نشانه‌ های آلرژی حشرات، مواد غذایی یا داروها

• خستگی
• مشکل تنفسی
• سرفه
• خشکی گلو
• تورم گلو
• درد شکم
• استفراغ
• اسهال
• خارش چشم‌ها، آب‌ریزش یا متورم شدن چشم‌ها
• تورم
• کاهش فشار خون، سرگیجه و از دست دادن هوشیاری

واکنش ‌های آلرژیک می‌توانند متفاوت باشند. گاهی اوقات ممکن است بدن فرد یک واکنش خفیف داشته باشد که فقط بر روی سیستم بدن تاثیر می‌گذارد، مانند کهیر روی پوست. این واکنش‌ها ممکن است جدی‌تر باشند و زندگی فرد را به خطر بیاندازند.

تشخیص آلرژی در کودکان

برخی از آلرژی ‌ها به آسانی و برخی دیگر به سختی قابل شناسایی هستند، چرا که این نوع از آلرژی‌ ها می‌توانند شرایط مشابهی داشته باشند. به عنوان مثال، اگر کودک شما علائمی شبیه به سرماخوردگی دارد که بیش از یک یا دو هفته طول کشیده یا هر سال یک بار سرماخوردگی را تجربه می‌کند، باید با پزشک مشورت کنید، چرا که ممکن است در بدن کودک شما باعث ایجاد آلرژی شود. پزشک ممکن است برای فرزند شما دارو تجویز کند و یا به شما یک متخصص آلرژیک (یک متخصص برای درمان آلرژی‌ ها) برای انجام آزمایش‌ های آلرژیک معرفی کند.

برای تشخیص نوع و علت آلرژی، متخصصین پوست معمولا آزمایشات پوستی را برای رایج‌ترین آلرژن‌های محیطی و مواد غذایی انجام می‌دهند. یک آزمایش پوست می‌تواند به دو روش زیر انجام شود:

1. یک قطره از مایع خالص آلرژن بر روی پوست ریخته و ناحیه مورد نظر با دستگاه کوچکی خراشیده شده و نمونه ‌برداری می‌شود.
2. تنها مقدار کمی آلرژن زیر پوست تزریق می‌شود. این تست سوزش کمی به همراه دارد اما دردناک نیست. پس از حدود 15 دقیقه، اگر آن ناحیه از پوست به اندازه یک تخم مرغ متوسط سرخ مایل به قرمز شود، آزمایش مثبت است.

ممکن است برای کودکانی که دارای این شرایط پوستی هستند و یا کسانی که داروهای خاص مصرف می‌کنند و یا کسانی که به یک آلرژن خاص بسیار حساس هستند، آزمایش خون انجام شود.

حتی اگر این تست‌ها آلرژی را نشان دهند، کودک نیز باید دارای علایم آلرژی باشد. به عنوان مثال، کودک نوپا که آزمایش ‌های آلرژی کنه ‌های گرد و غبار برای او مثبت است در هنگام بازی زیاد عطسه می‌کند بنابراین حساسیت او می‌تواند آلرژی کنه گرد و غبار تشخیص داده شود.

درمان آلرژی

هیچ درمان قطعی برای آلرژی وجود ندارد، اما می‌توان علائم و نشانه ‌های آلرژی را مدیریت کرد. بهترین راه برای مقابله با آلرژی، جلوگیری از مصرف آلرژن‌ها است. این بدان معنی است که والدین باید کودکان خود را نه تنها در مورد خود آلرژی، بلکه در مورد واکنش‌ هایی که می‌توانند در صورت مصرف یا تماس با آلرژن‌ها ایجاد شوند، آموزش دهند.

برای درمان برخی از آلرژی‌ ها پزشک ممکن است داروهایی از جمله آنتی هیستامین ‌ها، قطره ‌های چشمی و اسپری بینی تجویز کند (بسیاری از این‌ داروها بدون نسخه نیز در دسترس هستند.). پزشک در برخی موارد، شات ‌های آلرژی allergy shot  که شکلی از درمان موسوم به ایمونو تراپی immunotherapy (درمان ایمنی) است را تجویز می‌کند. شات در لغت به معنای تزریق آمپول است. هر شات آلرژی حاوی مقدار اندکی ماده یا مواد خاص است که سبب شعله‌وری واکنش‌ های آلرژیک شده اند. این مواد آلرژن allergen نامیده می‌شوند.

شات آلرژی حاوی مقدار کافی آلرژن برای تحریک دستگاه ایمنی است ولی این مقدار آنقدر نیست که سبب بروز واکنش کامل آلرژی شود. با گذشت زمان، پزشک مقدار آلرژن ‌ها را در هر تزریق (شات آلرژی) افزایش خواهد داد. این کار کمک می‌کند تا بدن به آلرژن‌ها عادت کند و حساسیت زدایی انجام شود. به این ترتیب، حالت تحمل در دستگاه ایمنی بدن نسبت به آلرژن ‌ها ایجاد خواهد شد و نشانه ‌های آلرژی با گذشت زمان کاهش خواهد یافت. این واکسن های آلرژیک تنها برای آلرژی ‌هایی مانند گرد و غبار، قارچ، گرده، حیوانات و نیش حشرات مفید هستند. این نوع درمان برای آلرژی غذایی تجویز نمی‌شود.

7 روش درمان خانگی آلرژی و حساسیت

پیشگیری از ابتلای کودکان به آلرژی هوا

برای کمک به کودکان برای جلوگیری از آلرژن‌های موجود در هوا  airborne allergens :

• حیوانات خانگی را از اتاق خواب فرزندتان دور نگهدارید.
• حذف فرش از اتاق کودک (کف پوش‌ها به اندازه فرش تولید گرد و غبار نمی‌کنند).
• تمیز کردن اتاق کودک را هنگامی انجام دهید که کودک در اتاق نباشد.
• استفاده از پوشش‌های ویژه برای بالش و تشک کودک اگر نسبت به گرد و غبار حساس است.
• اگر فرزند شما به گرده حساسیت دارد، زمانی که گرده‌افشانی گیاهان به اوج خود می‌رسد، پنجره‌ها را ببندید، بعد آمدن به خانه کودک خود را حمام ببرید و لباس‌هایش را عوض کنید. اجازه ندهید که کودک شما در چمن راه برود. همچنین می توانید از دستگاه تصفیه هوا در خانه استفاده کنید. این دستگاه ها قادرند تا عوامل آلرژی زای موجود در هوا را از بین ببرند.

پیشگیری از ابتلای کودکان به آلرژی غذایی

کودکان مبتلا به آلرژی غذایی باید از مواد غذایی که دارای آلرژن‌ هستند اجتناب کنند. این ممکن است سخت باشد چرا که آلرژن‌ها در بسیاری از مواد غذایی یافت می‌شوند.

همیشه به برچسب مواد غذایی توجه کنید تا ببینید مواد غذایی موردنظر شما حاوی آلرژنی که کودک شما نسبت به آن حساس است می‌باشد یا نه.